Sadašnji podaci govore da u Sjedinjenim Američkim Državama 25 000 do 250 000 osoba ima ovaj poremećaj
Jedan od najtežih poremećaja koji se može sresti u psihološkoj praksi jeste disocijativni poremećaj ličnosti, poznat i kao poremećaj višestruke ličnosti. Reč je, naime o postojanju različitih ličnosti (ili identiteta) kod jedne osobe od kojih svaka, kad je prisutna, može dominirati stavovima, ponašanjem i emocijama kao da druge ličnosti ne postoje.
I danas postoji velika teškoća u dijagnostikovanju ovog poremećaja. S obzirom na to, podatke o broju onih koji pate od ovog poremećaja ipak treba posmatrati uslovno. Sadašnji podaci govore da u Sjedinjenim Američkim Državama 25 000 do 250 000 osoba ima ovaj poremećaj, dok najnovija istraživanja daju podatak da 4% do 21% psihijatrijskih bolesnika ima ovaj poremećaj.
Prvi put se pominje u radu američkog psihijatra Mortona Prinsa. NJegova knjiga “Rascep ličnosti”, izdata 1905. godine, prvo je delo u kome se spominje ovaj poremećaj. Međutim, ovaj prikaz slučaja višestruke ličnosti posmatran je, od strane javnosti, samo kao senzacionalistički roman.
Više pažnje ovom poremećaju posvećeno je tek 50 godina nakon objavljivanja Prinsove knjige, 1957. godine. Psihijatri H. Tigpen i H. Čekli objavljuju članak “Tri lica jedne Eve”, koji ubrzo rasvetljuje misteriju ovog poremećaja. NJihov rad predstavljao je prikaz slučaja dvadesetpetogodišnje pacijentkinje sa tri ličnosti. Jednoj je dato ime Bela Eva (White Eve), drugoj je dato ime Crna Eva (Black Eve) dok se treća ličnost pojavila u toku terapije i ona je nazvana Džejn.
Bela Eva je bila tiha, mirna, dostojanstvena žena sa konvencionalnim shvatanjima i ponašanjem. Bila je potpuno posvećena svom detetu i poslu, nesvesna postojanja druge ličnosti. Crna Eva je, nasuprot njoj, bila raskalašna, sklona flertu i lakomislena. Treća ličnost pojavila se u toku terapije. Ona je bila zrelija od ostalih ličnosti. Autori su joj dali ime Džejn i smatraju da je ona rezultat terapije.
Ove tri ličnosti su bile potpuno različite a, ipak, fizički iste. Kada bi neko posmatrao Evu, video bi jednu osobu koja se različito ponaša u različitim situacijama. Međutim, ona se različito i osećala zavisno od toga koja je ličnost bila domintantna.
Otkrivanje ovog poremećaja je dosta teško. Osobe koje se jave psihijatru obično nisu svesne prisustva druge ličnosti. Javljaju se zbog nespecifičnih simptoma poput amnezije ili neobjašnjivih promena ponašanja koje primećuje njihova okolina. Dijagnostikovanje ovog poremećaja obično traje dugo, i po više godina. Autori se slažu da je potrebno najmanje šest godina kako bi se ovaj poremećaj otkrio.
Uzroci poremećaja
Uzroci nastanka ovog poremećaja nisu potpuno jasni. Međutim, podaci govore da je većina osoba koje imaju ovaj poremećaj pretrpela teško (obično seksualno) zlostavljanje u detinjstvu. Naime, ova traumatična iskustva mogu dovesti do toga da osoba mora odvojiti emocije straha i bola koje je osećala. Potreba za odvajanjem vodiće zatim do nesvesnog razdvajanja (disocijacije) različitih aspekata prve ličnosti, pri čemu će svaka od ličnosti pokazivati neku emociju: bes, seksualnost, adekvatnost koju prva ličnost nije imala snage da izrazi.
Tokom zlostavljanja, dete pokušava da se zaštiti od trauma disocirajući se od zastrašujućih postupaka, postajući tako druga osoba. Tako, disociranje postaje metoda samozaštite od emocionalnih pretnji.
Simptomi poremećaja
feeling-lostSimptomi koji prate ovaj poremećaj su krajnje nespecifični – poput glavobolje, gubitka orijentacije, amnezije i čestih promena raspoloženja. Ovo otežava postavljanje dijagnoze jer ovakva simptomatologija može biti indikator i nekog drugog poremećaja. Upravo zato, neophodno je posmatranje u dužem vremenskom periodu.
Osobe sa ovim poremećajem mogu ispoljavati tendenciju ka samo-proganjanju, a isto tako mogu sabotirati sami sebe. Na primer, osoba koja je inače savestan vozač, može, dok je druga ličnost dominantna, voziti brzo i nemarno. Interesantno je to, što višestruke ličnosti mogu pokazivati i različite fiziološke karakteristike poput dioptrije ili koeficijenta inteligencije.
Sam prelaz jedne ličnosti u drugu, tzv. switching, dešava se naglo i obično traje nekoliko sekundi do nekoliko minuta. Okidač za promenu su obično stresne situacije. Tada ličnost koja postaje dominantna preuzima kontrolu nad osećanjima, mislima i ponašanjem.
Terapija poremećaja
Smatra se da je kod ovog poremećaja najdelotvornija psihoterapija. Farmakoterapija se može primenjivati, ali se ipak akcenat stavlja na psihoterapiju.
Cilj terapije je ujediniti odeljene delove ličnosti. Potrebno je dakle, ujediniti podeljene emocije na način koji će pomoći osobi da razume da stvarnih razloga za disocijaciju više nema, i da se emocije mogu izraziti kroz jednu ličnost bez uništenja i cepanja iste.
Psihoverzum
Bonus video:
Pratite nas na INSTAGRAMU i FEJSBUKU
